|
Na bijna zestig jaar heeft Duitsland een duistere oorlogsepisode herontdekt; de massabombardementen op hun steden.
De verschrikkingen zijn weliswaar in veel boeken en films terug te vinden, maar Duitse historici hebben het lot van hun landgenoten zelden tot centraal onderzoeksthema gemaakt.
Pas in 2002 verscheen de eerste grote studie: Der Brand van Jörg Friedrich. Dat boek was meteen controversieel omdat de auteur in o.m. woordkeus de bombardementen in hetzelfde vlak trok als de Holocaust (Einsatzgruppen, verbrandingsovens) en verder stelde dat, zuiver juridisch, Churchill een oorlogsmisdadiger was geweest. Dat deed afbreuk aan deze studie.
Feiten en cijfers
Adolf Hitler liet Coventry ‘coventrieren’. Aanvankelijk ging het om aanvallen op industriële doelen, veel vliegtuigfabrieken waren in Coventry gevestigd. Maar al spoedig was het verschil met civiele doelen fictief. Als tegenzet liet Winston Churchill Hamburg ‘hamburgiseren’. In de loop van de oorlog lieten in totaal ruim 600.000 Duitsers het leven bij de bombardementen, onder wie bijna 80.000 kinderen en 40.000 dwangarbeiders.
Ook de geallieerden betaalden een hoge prijs. Bij de bombardementen van Warschau, Budapest, Rotterdam, Londen en Stalingrad lieten ruim 100.000 mensen het leven. Verder verloren de Engelsen 55.000 man luchtmachtpersoneel d.w.z. ongeveer 30% van de totale RAF sterkte. Per sortie ging gemiddeld 2,5% van de vliegtuigen verloren. In totaal verloren de Engelsen en Amerikanen 160.000 man in de luchtslagen boven Europa.
Waarom gingen de Engelse over tot massa bombardementen?
Onmacht;
meteen na de eerste Duitse aanvallen in de zomer van 1940 bombardeerden de Engelsen specifieke doelen in Duitsland, maar met vrijwel nul resultaat. Dus werd van de nood een deugd gemaakt en werden ‘arbeiders wijken’ ’s nachts aangevallen om het moreel te breken. (moral bombing) Bovendien: Churchill moest iets doen om de eigen bevolking een hart onder de riem te steken.
Tweede front;
vanaf zomer 1941 waren de bombardementen een gebaar om Stalin te helpen bij gebrek aan een echt tweede front.
Nationalisme;
de Duitsers hadden met Guernica, Coventry etc. de totale oorlog geïntroduceerd. The Blitz had diepe sporen nagelaten in de Engelse psyche, men zocht wraak. De Duitsers maar ook de Engelsen waren doordesemd van nationalistische ideeën over
 |
| WW ll affiche |
Vaderland en Volkskarakter.(Ideeën ontstaan in de Romantiek door o.m. Herder en Fichte met begrippen als Volkstum, taalgemeenschap, folklore; later gevulgariseerd tot white man’s burden, manifest destiny, superioriteit, vreemdelingenhaat, rassenleer etc.) In die sfeer werd het Duitse volk erger dan een militaire vijand maar The Hun.
Ontwikkeling Bombenkrieg
Na de inval van Duitsland in Rusland (22 juni 1941 operatie Barbarossa) besluit Churchill tot grootscheepse moral bombing. In mei 1942 wordt Keulen aangevallen met 1000 toestellen onder het commando van Arthur Bomber Harris. In totaal zal Keulen tot het eind van de oorlog nog 261 maal (!) aangevallen worden. Van de 780.000 inwoners net voor de oorlog zullen er in 1945 nog 40.000 nog in de stad wonen; 75% van de huizen ligt dan in puin.
Geleidelijk wordt het bombarderen verfijnd. Men ontdekt al snel dat alleen ontploffingen matig effectief zijn. Het gaat erom een vuurstorm op gang te krijgen. Het eerste keer lukt dat in Hamburg (operatie Gomorra):
1) eerst blockbusters om daken en ramen kapot te krijgen;
2) dan brandstaven en fosforbommnen in de open huizen;
3) tot slot brisant- en fragmentatiebommen met (chemische)
tijdsontstekers tegen waterleidingen en de brandweer.
In de loop van 1944 krijgen de geallieerden de overhand. De bombardementen op bevolkingscentra worden massaal ook al blijven de Engelsen dat ontkennen - officieel heten het aanvallen op militaire doelen - en worden er huzarenstaaltjes uitgehaald als de beroemde Dambusters. De Amerikanen concentreren zich op militaire doelen mede door hun betere richtapparatuur, de goede defensieve capaciteiten van de B17 en de beschikbaarheid van Mustangs en Thunderbolts met voldoende actieradius om de bommenwerpers tot boven Berlijn te begeleiden. Maar ook de Amerikanen leggen nog in voorjaar 1945 Swinemünde volledig plat.
Vanaf januari 1945 kunnen de geallieerden boven heel Duitsland vrijwel zonder weerstand opereren. Kleinere steden zonder veel militaire betekenis worden vernietigend aangevallen: Hildesheim, Potsdam, Chemnitz, Würzburg en bovenal de prachtige barokstad Dresden.(13/14 februari 1945 met 35.000 doden).
Het is deze fase die (thans) algemeen veroordeeld wordt. Terreur bombardementen waren wel begrijpelijk - wie wind zaait zal storm oogsten - maar onder het Geneefse oorlogsrecht niet te rechtvaardigen. Max Hastings in zijn boek ‘Bomber Command’ spreekt van een blijvende schandvlek.
-
 |
| Dresden februari 1945 |
Resultaten van de bombardementen
- In totaal werd 41% van de West-Duitse steden incl. Berlijn vernietigd. Wat was het effect op de bevolking?
- Afstomping, het vege lijf redden, zeker geen rebellie tegen de partijbonzen; bommen privatiseren noemt Jörg Friedrich dat.
- Woede tegen de piloten, soms een gevoel dat de vliegtuigen gestuurd werden als vergelding door de Joden (!)
- De productie ging in vrijwel gewoon door omdat machines verplaatst werden en bedrijven de arbeiders nog enige bescherming boden. Zo was bijvoorbeeld vrijstelling voor het front afhankelijk van het voortbestaan van de (wapen-)fabriek. Verder waren ook de extra rantsoenen aan het werk gebonden. Kortom vlucht in het werk en een zekere onverzettelijkheid. (vergelijk NYC na 9/11)
Pas in 1944 daalt de productie ondanks de inzet van dwangarbeiders: - 14% in totaal - 6% in de wapenindustrie.
- Later in de oorlog kreeg de NSDAP een zekere hernieuwde goodwill door praktische hulpverlening te organiseren. (vergelijk ook de huidige activiteiten van Hezbollah en Hamas)
- Kinderen werden grootscheeps naar het platteland gestuurd (KLV Kinderlandverschickung) onder leiding van Baldur von Schirach die aldus zijn Hitlerjugend indoctrinatie landelijk kon doorzetten.
Kortom de ‘moral bombing’ bleek een flop, precies zoals de Duitsers faalden met hùn bombardementen in 1940. Ter vermijding van misverstanden: gerichte aanvallen op militaire doelen als vliegvelden, olieraffinaderijen waren wel succesvol.
Waarom werd Auschwitz niet gebombardeerd?
In 1942 en 1943 konden de vliegtuigen Polen niet bereiken. Daarna zou het kort mogelijk geweest zijn: tussen juli 1944 toen er voldoende informatie voorhanden was voor een precisie aanval en november 1944 toen Himmler opdracht gaf de gaskamers te ontmantelen. Maar het ontbrak aan politieke wil. The Jewish Agency was verdeeld, men wilde geen plaatsen aanvallen waar Joden verbleven. Staatssecretaris John McCloy wilde niets doen om de oorlogsinspanning te versplinteren. FDR zei dat bij een aanval de nazi’s het concentratiekamp gewoon een stukje verderop zouden plaatsen. Het kan ook zijn dat FDR niet wilde riskeren dat de nazi’s hem zouden betichten van aanvallen op Joden. In Engeland verzandde de order voor een aanval in bureaucratie. Toch konden de geallieerden in augustus 1944 bij de opstand in Warschau wèl Poolse patriotten vanuit de lucht bevoorraden. Een aanval op Auschwitz had overigens waarschijnlijk weinig goeds kunnen doen: door het grote achterland hadden de gevangenen nauwelijks kunnen ontsnappen, spoorlijnen waren te repareren, treinen konden worden omgeleid. Toch had het moeten gebeuren: vandaag is duidelijker dan in 1944 dat het geluid van exploderende bommen een moreel signaal voor altijd zou zijn geweest. (idem Screbrenica waar Dutchbat in 1995 geen schot loste: een schande ondanks alle disculperende rapporten)
Waarom werden de olieraffinaderijen niet eerder aangevallen?
Er is wel geopperd dat in die installaties veel geld van de geallieerden zat (Esso, Shell). Of dat de Duitse tanks genoeg olie moesten houden om de communisten tegen te houden. Beide verklaringen schieten tekort in het licht van het enorme gevaar van de latere slag om de Ardennen in winter 1944/45.
Stedenbouw
Hitler had grootscheepse architectonische pretenties. Hij wilde het Duizendjarige Rijk voorzien van vooral reusachtige gebouwen. Teams van architecten maakten ontwerpen waarbij de Nazi ambivalentie tussen fascistische grandeur en afkeer van de Grosstad plus een sentimentele nostalgie naar het Volkse, een vreemde mix vormden. Ze noemden dat van Grossstad zur Stadlandschaft. Paradoxaal kwamen de bombardementen hun niet slecht uit: de Engelsen deden ongevraagd veel van het voorbereidende werk. Na de oorlog zijn een aantal plannen uit de nazitijd ongewijzigd uitgevoerd in onder meer Kassel en Hanover.
Uitstekend boek.
Er is geen moment sprake van revanchisme of een afkoop van Duitse schuld. Het nu bijna twee generaties na de oorlog. Kennelijk heeft een land zoveel tijd nodig om zich een realistisch beeld te vormen van het verleden in het bijzonder over duistere kanten. (Hebben de overwinnaars ook wat geleerd? Denk aan Vietnam)
In Duitsland ging het allereerst om besef van de omvang van de Holocaust en de erkenning van schuld. Dat proces was formeel voltooid omstreeks 1970 met de historische knieval van Willy Brand in Warschau.
Recent kon men gaan denken over het leed dat de Duitsers zelf hebben geleden in de oorlog. De 15 miljoen vluchtelingen uit Sudetenland, Galicië, Polen etc., het drama van de Wilhelm Gustloff (zie het boek ‘Krebsgang’ van Günther Grass) en de Bombenkrieg
|
