Francis Collins
The language of God
2007 Simon & Schuster
294 pages                          (samengevat november 2007)

 Francis S. Collins (1952) is een toonaangevend Amerikaanse geneticus, leider van het Human Genome Project en overtuigd Christen. In het zeer leesbare en sympathieke boek komt hij aan het woord in twee verschillende rollen:
- als professional over het Humane Genoom project toe en
  zijn visie op o.m. de evolutie en Intelligent Design
- als Christelijk apologeet doet hij zijn bekering en
  geloofsbelijdenis uit de doeken en beargumenteert aspecten van
  het geloof in relatie tot wetenschap.          

Het professionele verhaal
Collins onderzocht vanaf 1973 aan de Universiteit van North Carolina erfelijke ziekten als Sikkelcelanemie, Down syndroom en de stofwisselingsaandoening Galactosemie.
In die tijd waren slechts enkele genen geïdentificeerd (= stukjes DNA die een erfelijke eigenschap dragen) en men had geen idee hoeveel genen het genoom (= het complete DNA) van de mens zou omvatten. Bovendien leek het er op dat lange stukken DNA geen functie hadden, junk DNA werd dat genoemd.
Toch was het belang van het in kaart brengen van het genoom  evident: het is de blauwdruk voor het menselijke leven en de sleutel voor tal van ziekten. Dus schaarde Collins zich bij de pleitbezorgers voor dergelijk project.
Inmiddels concentreerde hij zich op Taaislijmziekte (Cystic Fibrosis, CF) een van de meest voorkomende potentieel dodelijke erfelijke ziekten. Ergens in die 3 miljard letters van het DNA moest een foutje zitten!
In 1985 lukte een eerste stap: de fout moest zitten in de 2 miljoen basis paren van chromosoom 7. (elke celkern bevat chromosomen – bij de mens 23 paar- die opgebouwd zijn uit DNA.)
Velen betwijfelden of de speld in de hooiberg gevonden kon worden maar in mei 1989 werd aangetoond dat 3 letters van een tot nu onbekende proteïne het probleem veroorzaakten. Toen had de speurtocht door ruim 20 researchteams meer dan 10 jaar geduurd en $ 50 miljoen gekost.
En CF was een van de makkelijkst te vinden genen. Het zou nog veel moeilijker worden bij diabetes, schizofrenie, hartziekten en kanker.

Jim Watson, een van
de ontdekkers va DNA, overtuigde in 1990 het Amerikaanse Congres om het Human Genome Project te bekostigen met een tijdslijn van 15 jaar. Nadat Watson het project na een conflict had verlaten nam Collins de leiding over. 

Human Genome project: succes in 2000.
Prioriteit bij de start was om apparatuur te ontwikkelen voor snelle en grootschalige DNA analyse, het sequensen d.w.z. het bepalen van de volgorde van nucleotiden op de strengen die de dubbele helix vormen van het DNA.
Van cruciaal belang was verder het onbelemmerde openbaar maken van alle onderzoekresultaten en het verhinderen van patentrechten. Dat werd een acuut vraagstuk in 1999. Toen kondigde het bedrijf ‘Celera’ van entrepreneur J. Craig Venter aan op grote schaal te gaan sequensen en te verwerven kennis te zullen vermarkten.
Voor Collins en collegae een absoluut schrikbeeld: (delen van) het DNA in private handen! De publieke inspanning ging in de versnelling: 20 centra in 6 landen brachten 1000 basis paren per seconde in kaart, 7 dagen per week, 24 uur per dag.
Alle informatie werd elke dag openbaar gemaakt.
Celera realiseerde zich veel dubbel werk te doen en dat de opgeklopte race onwaardige trekjes begon te krijgen.
De vrede werd gesloten en in juni 2000 kon op het Witte Huis aangekondigd worden dat het menselijke genoom in kaart was gebracht. In de woorden van President Clinton: Today we are learning in which language God created life.

Verrassende bevindingen
- Op DNA niveau zijn alle mensen 99,9% identiek, veel meer dan andere species. Wellicht stammen we af van zo’n 10.000 mensen die 100.000 tot 150.000 jaar gelden in Zuidelijk Afrika leefden.

- De sequentie van genen die coderen voor proteïne wordt in hoge mate teruggevonden bij andere levende organismen; het DNA in tussenliggende gebieden correspondeert in veel minder mate. Op basis van DNA sequentie kan een volledige levensstamboom geconstrueerd worden, die vervolgens een keurige fit heeft met fossielen. Darwin is bewezen.

- De mutaties die optreden bij DNA duplicatie bedragen één ‘fout’ per 100 miljoen base paren per generatie. Aangezien mensen twee genoomen hebben van 3 miljard basis paren elk (een van vader en een van moeder) zijn er gemiddeld 60 mutaties ten opzichte van de ouders. Mutaties zijn meestal zonder betekenis, soms schadelijk, heel zelden voordelig. Maar hier ligt het mechanisme van de evolutie.

Kortom, aldus Collins, overweldigend bewijs voor Darwin. Overigens het woord theorie betekent in dit verband wetenschappelijk vaststaand, anders is er sprak van een hypothese. 

Waarom Intelligent Design niet klopt
ID heeft 3 uitgangspunten:
- de evolutieleer kan de complexiteit van het leven niet afdoend verklaren, in het bijzonder de oorsprong van de verschillende species;
- als iets onvereenvoudigbaar complex is (irreducible complex) zoals het oog of de zweepstaart moet er sprake zijn van een exogene ontwerp kracht;
- evolutie is atheïstisch en kan daarom niet juist zijn.

Collins verwerpt ID op de volgende gronden:

- ID is geen wetenschap, kan niet getoetst worden of gefalsifieerd; voorspelt ook niets;
- ontstaan van soorten is verklaarbaar als het uit elkaar groeien van regionaal of seksueel onderscheiden groepen;
-  het mechanisme van genetische verandering is het proces van genen mutatie. Gen A dupliceert in gen A¹. Omdat A functioneren blijft kan gen A¹ waar nodig iets anders gaan doen. Systeembiologie houdt zich bezig met hoe deeltjes complexe en onvoorspelbare interacties krijgen en hoe dat getest kan worden;
-  het oog is door de natuur vele malen uitgevonden. Ook de zweepstaart blijkt evolutionair verklaard te kunnen worden;  onderdelen hadden aanvankelijk een andere functie, vergelijkbaar met een angel, voor ze onderdeel van het flagellum werden.
-  theologisch bezwaar tegen ID is dat het een ‘God van de gaten’ introduceert. Bovendien zou een bewuste, exogene macht een morele macht impliceren en dus ook een bewust Kwaad. 

Zie ook Cees Dekker Schitterend ongeluk of ontwerp?

Christelijke apologie
Gallup 2004 representatieve steekproef Amerikanen:
- 45% denkt dat de mens door God geschapen is in de huidige    vorm minder dan 10.000 jaar geleden
- 38% gelooft in evolutie als een door God geleid proces
- 13% gelooft in evolutie en meent dat God daar geen rol in    speelde
Wat betreft Darwin: slechts 1/3 van de Amerikanen is overtuigd aanhanger.
Hoe komt dat?
Collins merkt op dat de evolutieleer contra-intuïtief is en dat een toenemend aantal evangelicals en born-again Christians de Bijbel letterlijk wensen op te nemen. (De vraag waarom dit juist in de States zo sterk speelt wordt niet gesteld door Collins).
Op het Darwinisme kan men als volgt reageren:

1. Atheïsme; Collins meent dat de zoektocht naar God universeel is en dat een afwijzing daarvan komt door o.m. het enge klerikalisme uit de 18^e eeuw, Freud die God als wishful thinking zag en Dawkins die het Godsbeeld irrationeel en onbewezen acht. In Dawkins’ visie wordt de mens gestuurd door zelfzuchtige genen, een blinde, onverschillige natuur. Collins stelt daar tegenover de ‘Moral Law’ of meer neutraal gesteld, het menselijke vermogen van morele oordeelsvorming en abstract denken…dingen die ‘volstrekt buiten de evolutionaire verwachtingen liggen[1]. Zeker is dat God niet rationeel bewezen kan worden maar dat omgekeerd, God niet ontkend kan worden met wetenschappelijke argumenten.

2. Agnosticisme laat de Godsvraag in het midden als niet bekend. Collins’s favoriete prediker C.S. Lewis (bekend van het kinderboek Kronieken van Narnia) noemt dat willful blindness. Het begrip Humanisme komt bij Collins niet voor.

3. Creationisme. Collins ziet het ontkennen van wetenschap als een domme en doodlopende weg; Augustinus (354 - 450) wees er al op dat wetenschap en religie in harmonie moeten zijn.

• 4.
  Deïsme: godsdienstfilosofie die het bestaan van god(en) erkent als bron van het universum en natuurwetten, maar ontkent dat deze bovennatuurlijke actor(en) de schepping stuurt/sturen. In deze visie is geen plaats voor antropomorf godsbeeld. God is niet immanent (actief in de wereld) aanwezig. Bekende vertegenwoordigers: Spinoza, Voltaire, Thomas Jefferson. 

Het theïsme van Collins
Het theïsme gaat uit van een persoonlijke God die zowel transcendent als immanent aanwezig is, dus oneindig is, ver boven de mensen verheven, onderscheiden van de door hem geschapen wereld maar tegelijkertijd in bepaalde zin actief aanwezig in die wereld. Mensen zouden kunnen communiceren met God door gebed en ‘spiritueel inzicht’. Collins heeft de volgende redenering:

• Het universum begon uit het niets 14 miljard jaar geleden

• Het leven is alleen mogelijk als verschillende fundamentele natuurwetten (zoals de zwaartekracht) onwaarschijnlijk nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd.

• Hoe het leven begon is (nog) onbekend, maar eenmaal ontstaan zorgden evolutie en natuurlijke selectie (variatie, concurrentie en samenspel) op de zeer lange duur voor diversiteit en complexiteit

• Daarvoor was geen bovennatuurlijke sturing nodig

• Mensen maken deel uit van dat proces

• Maar mensen onderscheiden zich door moreel vermogen, inlevingsvermogen, wiskundig inzicht en ‘de zoektocht naar God in alle culturen’.

In deze redenering zijn wetenschap en metafysica niet in strijd met elkaar. Hij noemt het Theïstische Evolutie c.q. Biologos. Jezus is voor Collins de schakel tussen die een ver verwijderd God en de mens. Maar Goethe zei al: Die Botschaft hör’s wohl, allein mir fehlt der Glaube.
En de Economist schreef dat bij een bespreking van Richard Dawkins’ boek The God delusion dat geloof klaarblijkelijk vooral een kwestie geloof is en niet van argumenten.
Aan het eind van het boek gaat Collins in op medisch- of bio- ethische zaken als stamcel onderzoek, DNA testing, somatische celkern transfer en menselijke ‘verbetering’ (enhancement). Hij pleit voor een deskundige en humanistische benadering, niet sterk religieus gebonden.
Gelovigen willen nogal afdwalen van liefderijke zorg naar ‘gelijkhebberigheid, demagogie en extremisme’.  

[1] Uitdrukking van Juleon Schins, Swammerdam Institute for Life Sciences, UvA, 2002