Barbara Sternhal

Sigmund Freud Life and work 1856 -1939
© 2006 Christian Brandstätter Verlag Vienna
158 pagina’s   (samengevat juli 07)

Vooral in Europa wordt Freud vaak gezien als achterhaald en verankerd in de seksuele obsessies van de Victoriaanse tijd. Zo las ik lang geleden Paul Johnsons kritische benadering van Freud in Enemies of society uit 1977. Johnson volgt daar Karl Popper met diens verwerping van psychoanalyse als niet-falsifieerbaar en dus onwetenschappelijk. Eigenlijk idem als die andere leer uit de negentiende eeuw, het Marxisme. 

Het museumbezoek
Erg nieuwsgierig naar Freud museum op het beroemde adres Berggasse 19, Wenen,  was ik aanvankelijk dus niet. Maar omdat onze dierbare vriend Gene Tashoff in zijn jeugd psychologie heeft gestudeerd en, zoals veel Amerikanen, Freud nog steeds beschouwt
als een held, gingen we er tijdens de vakantie toch naar toe.

Je krijgt dan een beeld van de werkkamer, bezittingen, artefacten, brieven, correspondentie, etc. Verrassend boeiend. De essentie van Freud’s doorbraak ga je ook beter begrijpen: hij was de eerste die psychologische c.q. psychiatrische processen niet wilde verklaren vanuit fysieke omstandigheden, zoals in zijn tijd gebruikelijk, maar alleen als innerlijke, geestelijke processen.
De verborgen wereld van het verdrongen seksuele, van het onderbewuste en van geestelijke trauma’s werd door hem ontdekt en beschreven met ongeëvenaard effect op het toenmalige mensbeeld.

Dat zijn therapieën de tand des tijd niet helemaal hebben kunnen doorstaan, lijkt onmiskenbaar afgaande op de klaarblijkelijke teloorgang van het Freudianisme, overigens meer in Europa dan in Amerika. Tegelijkertijd is dat een makkelijke constatering. Freud heeft begrippen geïntroduceerd - ego, onderbewustzijn, de freudiaanse vergissing etc. - die niet meer weg te denken zijn.  

Het boek
In deze rijk geïllustreerde biografie komt Freud’s persoonlijkheid goed naar voren. Hij was de oudste van 7 kinderen uit een Joods maar absoluut niet orthodox of zelfs maar gelovig gezin. Sigmund was ambitieus, autoritair, vrouw onvriendelijk (naar hedendaagse maatstaven), een uitstekende onderzoeker, een getalenteerde stylist met een fantastische productiviteit en zeer loyaal aan zijn familie.
Toen hij in 1937 als bijna tachtigjarige met hulp van invloedrijke met vrienden waaronder de Amerikaanse ambassadeur, voor de nazi’s kon vluchten naar Parijs en vervolgens naar Londen, insisteerde hij dat zijn hele familie mee moest komen. Voor zijn 4 zusters bleek dat uitgesloten. Zij overleefden de oorlog niet. 

Reizend naar Wenen, Budapest en Praag loop je al gauw aan tegen dit soort heftige herinneringen uit een rijk maar verscheurd Europa.