Boekpraat.nl
Henk Hagenberg - mijn beste boeken, samengevat
 

John Updike

Couples
1968 Penguin Books
506 pagina’s  (samengevat februari 2009)

 

 John Updike (1932-2009), romanschrijver en essayist, won tweemaal een Pulitzer prijs voor fictie.

Couples is de zedenroman uit 1968 waarmee de in januari 2009 overleden John Updike beroemd werd. Volgens de critici is het niet zijn beste boek - de Rabbit cyclus krijgt grotere lof - maar het was wel een bestseller, ongetwijfeld omdat het tal van taboes doorbrak van het puriteinse Amerika. Een soortgelijk rode oortjes effect had in die tijd ‘Ik, Jan Cremer’ in 1964 in Holland. 

Het decor: New England in de jaren zestig
Couples speelt in 1962/1963 in Tarbox, een imaginair maar typisch New England kustplaatsje, 20 mijl bezuiden Boston. Het verhaal draait om het sociale leven van een tiental WASP yuppie echtparen: een bankier, een effectenhandelaar, de lokale tandarts, een piloot, enkele wetenschappers van Harvard en de twee partners van een plaatselijke bouw- en makelaarsfirma. De vrouwen hebben veelal een universitaire opleiding maar werken niet of doen alleen wat vrijwilligers werk. De pil is nog een nieuwigheid.
Men ontmoet elkaar op de tennisbaan, bij het golven, op het strand, af en toen bij een uurtje basketballen maar vooral op parties die soms gepland zijn maar meestal spontaan opbloeien na iets van sport. Voor de kinderen worden dan pizza’s en oppassen geregeld, er wordt voorgelezen en dan kan het swingen beginnen. Er wordt verhit gediscussieerd over moraal, politiek en actuele gebeurtenissen, zelfs op de avond na de moord op Kennedy, want het is sneu om de gastvrouw te laten zitten met de hapjes en de drankjes en treuren kan tenslotte ook op de muziek van Doris Day.
Zeker, sommigen vinden het smakeloos. Maar de groep heeft een sterke sociale en vooral ook erotische dynamiek gekregen waar men zich moeilijk aan kan onttrekken. Iedereen weet alles van iedereen. Er heerst een cultuurtje van uitdaging, overspel en partnerruil. 

De hoofdrollen: Piet Hanema, Angela en Elizabeth Fox
De centrale figuur in het boek is Piet Hanema: 34 jaar, roodharig, zoon van door een auto-ongeluk om het leven gekomen, steile Calvinistische Hollandse immigranten, boven zijn stand getrouwd met Angela Hamilton, twee dochters van 9 resp. 5 jaar en als (meester-) timmerman partner in de plaatselijke bouw- en makelaarsfirma. Piet voelt zich buitenstaander in de yuppie groep, enerzijds omdat hij voortijdig zijn college opleiding moest opgeven en anderzijds door zijn ouderwetse Christelijke geloofsovertuiging. Plichtgetrouwe kerkgang weerhoudt hem overigens niet van vele buitenechtelijke escapades. Angela pretendeert daar niets van te weten.
Dan vestigt zich in Tarbox een nieuw stel: Ben en ‘Foxy’ Whitman. Ben is een hoogopgeleide en  soms pedante biochemicus die elke dag naar zijn universiteitslab in Boston pendelt. Foxy, die pas zwanger is geworden na jaren uitstel in verband met Ben’s promotie, wil zich gaan wijden aan de renovatie van hun zojuist aangekochte, maar verwaarloosde strandhuis. 

De affaire en de afloop
Piet neemt de verbouwing aan en valt als een blok voor Foxy. Het wordt een hartstochtelijke verhouding maar daar moet het bij blijven zoals altijd bij Piet. Bij zijn laatste bezoek aan het inmiddels gerenoveerde huis gaan ze nog één keer naar bed en - voorspelbaar – ze wordt zwanger. Piet insisteert op een abortus maar dat was niet zo simpel want in die tijd was dat nog een misdaad. Tandarts Freddy, de gangmaker van het yuppie kringetje biedt aan iets te regelen en bedingt in ruil één nacht met Angela, Piet’s vrouw. Angela stemt schoorvoetend toe zonder door te vragen naar het waarom van de deal. Zo lijkt alles geregeld tot dat Foxy, enkele maande na de ingreep, uit teleurstelling en eenzaamheid desgevraagd alles bekent aan haar echtgenoot Ben: die was al getipt door een verbitterde ex van Piet.
Ben confronteert de gelieven en kondigt aan van Foxy te willen scheiden. Angela beseft dat Foxy geen avontuurtje was, dat Piet echt van Foxy houdt en ze stuurt hem het echtelijke huis uit.
Toch gaat het leven verder. De oude vriendenclub houdt afstand van Angela en van Piet. De ban waarin alles acceptabel leek, is gebroken. Angela gaat studeren. Andere vrouwen zoeken banen De kinderen worden ouder. Foxy gaat naar haar moeder in Georgetown en daarna voor langere tijd naar de Virgin Islands. Piet wordt als uitgekocht door zijn partner.
Uiteindelijk trouwen Foxy en Piet; ze gaan wonen in Lexington bij Boston en worden daar een geaccepteerd echtpaar. 

Wat ik er van vond
Het boek is verslavend als een goede soap. De situaties zijn uiterst navoelbaar, flarden van nieuwsberichten scheppen een realistisch decor, de sex is sappig, de dialogen erudiet en scherp, maar soms wat uitleggerig zoals past bij een zedenroman. Updike schrijft mooi en met liefde over het landschap en de zee van ‘zijn’ East Coast.

Recent werd Updike (en/of Philip Roth) door een jurylid van het Nobelprijs comité afgeserveerd als ‘te Amerikaans’. Dat leek me een enorme dooddoener maar feit is dat Updike’s personages allemaal goed opgeleid door het leven gaan, maar vaak onvoldaan (Is this all there is?), klein, zonder tragiek. De tegenstrijdigheden, teleurstellingen en frustraties zijn echt maar blijven overzichtelijk. Is dat niet kenmerkend voor de Westerse wereld anno nu?

 

...showing ordinary life as being worth writing about...
 Adam en Eva slapend, William Blake, 1808

 

 

The adulterous society... coverstory Time magazine 26 april 1968 naar aanleiding van Couples