Boekpraat.nl
Henk Hagenberg - mijn beste boeken, samengevat
 

Bernhard Schlink
Het eerste weekend (Das Wochenende)
2008 Uitgeverij Cossee Amsterdam
187 pagina’s                                                  april 2008

 

 
 
 Bernhard Schlink (1944), Professor rechtsfilosofie en schrijver

Het tableau
Jörg, een beruchte RAF terrorist krijgt na een gevangenisstraf van ruim 20 jaar, onverwacht gratie. Om hem te helpen bij zijn terugkeer in de maatschappij heeft zijn zuster Christiane op een vervallen Brandenburgs landhuis een weekeindje georganiseerd met oude vrienden uit z’n linkse studententijd. Van de vroegere vriendengroep heeft alleen Jörg de daad bij het woord gevoegd met meerdere moorden, bankovervallen en gijzelingen. De anderen zijn advocaat, tandtechnicus, journalist, predikante en lerares geworden.

Het eerste weerzien valt niet mee. Jörg is een oude, aarzelende man geworden die vooral over zijn gevangenisjaren spreekt. Ook de anderen omzeilen aanvankelijk het RAF verleden. De predikante hult zich in warme en begripvolle opmerkingen. Henner, de journalist wil te weten komen waarom Christiane hem destijds een blauwtje heeft laten lopen. De lerares Inge (altijd te geremd om helemaal aanwezig te zijn op de plaats waar ze was) is benieuwd hoe haar vroegere geliefde Jörg er nu uitziet en verder wil ze het weekend gebruiken om te schrijven over een andere en verdwenen terrorist Jan. Alleen Ulrich, de geslaagde tandtechnicus vraagt Jörg op de man af hoe hij zich voelde bij het moorden. Advocaat Andreas schermt het antwoord af om Jörgs gratiëring niet in gevaar te brengen en om de jeugdige actievoerder Marko de pas af te snijden die probeert om Jörg te verleiden door te gaan het terrorisme te prediken.

Zo wordt een omvangrijk gezelschap ten tonele gevoerd om vanuit verschillende invalshoeken de levensloop en motieven van een RAF terrorist enigszins begrijpelijk en invoelbaar te maken. 

Afrekenen met het verleden
Jörg doet de volgende dag zelf een poging tot rechtvaardiging. Hij spreekt in een pijnlijk achterhaald zestiger jaren jargon over strijd tegen de laffe, onverbeterlijke oorlogsgeneratie, de meelopers, het imperialisme, Vietnam en over rechtvaardigheid en revolutionaire idealen. Het is zelfoverschattend, humorloos en meedogenloos. Spijt over onschuldige slachtoffers heeft hij niet: in de oorlog vallen nu eenmaal doden. Het enige wat hij betreurt is dat de strijd een fiasco geworden is. De predikante probeert er het beste van te maken door te opperen dat de actievoerders er misschien in geslaagd zijn wat meer beweging in het toenmalige Duitsland te brengen.

Dat gezegd hebbende gaan de oude vrienden herinneringen op halen aan hun spannende, beetje anarchistische studentenjaren. Maar dan begint de later aangeschoven zoon van Jörg te lachen: “jullie praten precies zoals een groepje oud-SS’ers dat bij mij in het café herinneringen ophaalt aan razzia’s, baarden van Joodse bejaarden in brand steken en Poolse wijven verkrachten.”
Door deze vergelijking met het Grote Kwaad begrijpen de vrienden iets van hun gezamenlijke betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor het verleden.
De zoon gaat verder met Jörg te ontmaskeren als een egocentrische ijdeltuit en een nul als vader en echtgenoot: intelligent maar bekrompen, vastgeroest in ideologische abstracties.

Het is een rücksichtlose afrekening met de air van romantiek die wellicht nog hier en daar om de Rote Armee Fraktion hangt.
Als roman is het echter niet helemaal geslaagd. Als altijd bij Schlink komen er weer prachtige observaties in voor, menselijke overwegingen en goed gedoseerde cliffhangers maar het is ook een beetje houterig toneelstuk. De vele actoren zeggen hun teksten die op zich allemaal goed gedoseerd zijn maar de samenhang is niet echt overtuigend. Misschien had Schlink er deze keer een essay van moeten maken. 

(Jörg is waarschijnlijk gemodelleerd op Christian Klar, vrijgelaten december 2008)

 

 

Omslag:

Max Liebermann
Landhaus in Hilversum, 1901

 

Rote Armee Fraktion, 1979-1998, met als dieptepunt 1977, de moord op
Hanss-Martin Schleyer, bekend als Der Deutsche Herbst.