 |
| Laurent Binet (1972), woonde in Praag, docent Universiteit van Seine- Saint -Denis |
|
Een bijzondere roman
Binet noemt het een roman. Vandaar geen voetnoten, illustraties, register of bibliografie. Toch gaat het over een historische gebeurtenis: operatie Anthropoid, de aanslag op SS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich in 1942.
Binet vertelt het verhaal op een unieke manier, namelijk strikt persoonlijk.
Als jonge docent Franse taal raakte hij verzeild on Slovenië, kreeg een vriendin in Praag en begon zich geleidelijk te interesseren in die beroemde nationale verzetsdaad. In Praag is op diverse plekken nog zien waar het allemaal gebeurd is. In het museum staat Heydrichs opgeblazen Mercedes naast allerlei andere artefacten. Verder zijn er tientallen boeken, brochures en films verschenen.
Geschiedenis schrijven
Geschiedenisboeken passen meestal in een van de volgende categorieën:
- politiek-interpreterend, vaak gebaseerd op aansprekende
personages en voor leesbaarheid geschreven met gefingeerde,
al dan niet innerlijke, dialogen;
- maatschappij-explorerend, het blootleggen van onderliggende
verbanden tussen gebeurtenissen: Marxisme en de Franse
Annales school;
- cultuur-representerend: onderkennend dat wij verhalen over het
verleden vertellen, het is niet het verleden zelf. Strevend naar
objectiviteit, verifieerbaarheid. Nergens verbloemend de optiek
van de (hedendaagse) verteller/onderzoeker.
Binet is van de cultuur-representerende stijl. Hij weigert te romantiseren, voor hem geen bedachte dialogen of lotgevallen. Hij neemt ons mee op zijn persoonlijke zoektocht naar Operatie Anthropoid. Wat is hij daarover te weten gekomen? Wat waren de omstandigheden in Nazi Duitsland en Tsjechië in de aanloop naar mei 1942? Wat was de historische relatie tussen het Katholieke Heilige Roomse Rijk enerzijds en het Hussitische Tsjechoslovakije anderzijds? Wat waren kenmerken van het Nazisme? Wie waren de hoofdrolspelers in het drama, wat was hun positie en levensloop?
Vaak betrekt hij ons bij stilistische vragen. Hoe gingen bijvoorbeeld Tolstoi en Flaubert om met geschiedenis? Waarom is David Chacko’s Like a man over Operatie Anthoproid nauwkeurig en goed en dat van Alan Burgess Seven men at daybreak wel goed gedocumenteerd maar teveel avonturenboek?
HhhH is meeslepend. Buitengewoon involverend, spannend en tegelijkertijd afstand houdend. Je voelt dat de auteur oprecht is, er zijn geen valse noten.
SS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich
In voorjaar 1942 stond het Derde Rijk op het toppunt van zijn macht. Engeland hield weliswaar nog stand maar na de succesvolle Blitzkrieg in West Europa waren 1941 enorme gebieden veroverd in Afrika, de Baltische landen, Rusland en de Oekraïne.
Reinhard Heydrich was als rechterhand van Heinrich Himmler, opgeklommen tot baas van het Reichssicherheithauptamt voor o.m. geheime politiediensten: Gestapo en SD. Verder was hij de eerst verantwoordelijke voor de Endlösung van het Joodse vraagstuk èn Protektor van Bohemen en Moravië.
 |
Zijn moordcommando’s (Einsatzgruppen) opereerden direct achter de frontsoldaten; deels om politieke tegenstanders te liquideren, in de praktijk primair om Joden te vermoorden. In het voorjaar van ’42 waren met mitrailleurs en nekschoten reeds meer dan een miljoen Joden vermoord (o.a. Babi Jar, Minsk). Maar door de enorme militaire terreinwinsten kwam het doel in zicht om heel Europa Judenrein te maken, ruim 11 miljoen. Massa deportatie was geen reële optie, met alleen kogels zou het niet kunnen. De ongehoorde taak – moreel, technisch en logistiek – werd opgedragen aan Heydrich (en zijn adjudant voor Joods zaken Adolf Eichmann) en bekrachtigd in de Wannsee Conferentie van 20 januari 1942.
In Praag had Heydrich een schrikbewind ingevoerd hetgeen hem de bijnamen opleverde van het Blonde Beest en de Beul van Praag. Hij was dè model Nazi: blond, gewetenloos, efficiënt en totaal loyaal aan Hitler. Elk verzet werd door hem, althans schijnbaar, de kop ingedrukt en daarmee bracht hij Edvard Benes, de president in ballingschap, in een lastig parket omdat het de Engelsen sterkte in hun overtuiging dat Tsjecho-Slowakije als staat niet zoveel voorstelde en dat de annexatie van het Sudetenland (de appeasment van ‘München’) terecht geweest was.
Er moest dus wat gebeuren, iets spectaculairs. Zo ontstond het idee om vanuit Engeland Tsjechische commando’s te droppen om Heydrich uit de weg te ruimen.
Operatie Anthropoid
Op 29 december 1941 worden de para’s Jan Kubiš (Tsjech) en Jozef (Slowaak) gedropt buiten Praag. Maanden bivakkeren zij op allerlei onderduikadressen en verkennen ze de mogelijkheden voor een aanslag. Heydrich is een macho: een open Mercedes vervoert hem elke dag van zijn huis in een buitenwijk naar Hradčany, het regeringspaleis, vaak zonder escorte! Bovendien is er een bocht in de route waar de auto sterk moet afremmen. Echter vanaf die bocht is niet te zien of de auto al dan niet geëscorteerd wordt en dus is een derde man nodig als uitkijk. Dat wordt Josef Valčik, ook een commando uit Engeland die zich in Praag schuil houdt.
Op woensdag 27 mei 1942 om 9 uur staan de drie mannen op hun post. Eindelijk om 10 uur geeft Valčik met zijn spiegeltje het ok sein. Gabčík gaat op straat staan, recht voor de Mercedes, richt zijn stengun en … het wapen blokkeert! Dan werpt Jan Kubiš van
 |
| Plaats delict |
achteren een bom die ontploft bij het rechterachterwiel van de auto. De boomlange SS-chauffeur Klein holt achter de vluchtende Gabčík aan maar die weet te ontsnappen. Ook Kubiš weet te ontkomen. Heydrich lijkt aanvankelijk niet ernstig gewond maar sterft na enkele dagen aan een bloedvergiftiging.
De Gestapo heeft geen idee wie de daders zijn. In het dorpje Lidice wordt een verdacht briefje gevonden maar niets concreets. Uit frustratie en wraaklust worden op 10 juni de ongeveer 500 inwoners van het dorp bijeen gedreven. De huizen worden geplunderd en gebulldoost. Mannen gefusilleerd. Vrouwen getransporteerd naar Ravensbrück. Kinderen, met uitzondering van een paar blauwogigen, vergast in Chelmno.
Met Lidice valt het masker van het Nazisme definitief weg, de wereld keert zich massaal tegen Duitsland.
Uiteindelijk slaagt een Duitse politieman Pannwitz er in de para’s op te sporen daarbij geholpen door de verrader Karel Čurda. Het kost honderden SS-ers 8 uur om de zich in een kerk verschanste 7 commando’s te overmeesteren. Met hun laatste patronen plegen ze zelfmoord.
Zie verder:
http://en.wikipedia.org/wiki/Reinhard_Heydrich
http://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Anthropoid
http://en.wikipedia.org/wiki/Nuremberg_Laws
http://nl.wikipedia.org/wiki/Jozef_Gab%C4%8D%C3%ADk
http://en.wikipedia.org/wiki/Jan_Kubi%C5%A1
http://nl.wikipedia.org/wiki/Edvard_Bene%C5%A1
|
|
