 |
| Pascal Mercier, pseudoniem van Peter Bieri (1944), Zwitsersfilosoof en schrijver, hoogleraar Vrije Uni. Berlijn. Schreef ook Perlmanns Schweigen en Der Klavierstimmer |
|
Ambitieuze bestseliler met vier nauw verweven verhaalcomponenten:
Raimund Gregorius
Geopend wordt met de verteller, de Zwitserse leraar klassieke talen Raimund Gregorius. Filoloog, myopische boekenwurm, 57 jaar, gescheiden, solide, geliefd docent, bekwaam schaker en begiftigd met een fabuleus talent voor talen.
Op een dag in 2004, op zijn gewone loopje naar zijn gymnasium in Bern, ziet hij in de gietregen een vrouw in een rode jas over het hek klimmen van de hoge Kirchenfeldbrücke. Ze heeft een verregende brief in haar hand, andere papieren liggen op de straat. Wat ze spreekt? Português zegt ze zangerig en verdwijnt dan.
Zo begint het verhaal en zo begint zijn nieuwe leven. Ze heeft iets in hem wakker gemaakt. Lang geleden droomde hij van reizen naar het morgenland Perzië. Nu gaat hij op zoek naar haar. Misschien in de boekwinkel met Spaanse en Portugese literatuur? Het enige wat hij daar vindt is een boekje van een zekere Amadeu Inácio de Prado ‘Um ourives das Palavras’ (Een goudsmid van woorden) Lissabon 1975.
De eerste bladzijden van het boekje intrigeren hem dusdanig dat hij besluit op stel en sprong de trein te pakken naar Lissabon, op zoek naar de auteur, de Portugese taal, zichzelf en misschien ook de geheimzinnige vrouw.
 |
| Het begin: Raimund Gregorius (Jeremy Irons) ontmoet de Portugese met de rode in de gietregen op de Kirchenfeldbrücke in Bern. |
Amadeu Inacio de Prado
Het boekje blijkt privé uitgegeven te zijn door Adriana de Prado, de thans tachtig jarige zuster van Amadeu. Ze leeft teruggetrokken in het casa azul waar Amadeu zijn artsenpraktijk uitoefende. Alles in het huis is onaangeroerd gebleven na zijn plotselinge dood in 1973 aan een aneurysma. Adriana aanbad haar broer en voor haar stond de tijd vanaf dat moment stil.
Stukje bij beetje krijgt Gregorius iets over Amadeu te horen, van haar en andere getuigen. Briljant student, religieus maar fel antiklerikaal, diepzinnige schrijver, toegewijd arts. Geestelijk onvervaard maar zijn jong gestorven vrouw onwetend latend over zijn vasectomie. Haat/liefde verhouding met zijn aristocratische, aan de ziekte van Bechterev lijdende vader die rechter was bij de Hoge Raad tijdens het Salazar regime. Zijn moeder had altijd het hoogste verwacht van haar zoon; vandaar de voornamen: bemind door God, strijdbaar als Loyola. Op vaders aandrang en ondanks zijn voorkeur voor literatuur, medicijnenstudie in Coïmbra samen met Jorge O’Kelly zijn onafscheidelijke vriend èn tegenpool. Tijdens de donkerste dagen van Salazar wordt Rui Luis Mendes, 'de slager van Lissabon', neergeschoten voor het huis van Amadeu. Hij redt de man, als arts had geen andere keus, maar daarna verachten en vermijden zijn patiënten hem.
Wellicht als boetedoening meldt hij zich bij het verzet. Een van de leiders daar is Jorge. Diens roodharige vriendin Estefãnia Espinhosa, zorgde met haar geweldige geheugen, voor alle intelligence. Tussen Amadeu en Estefãnia slaat, ondanks het grote leeftijdsverschil, de liefde in als de bliksem. Amadeu wil er niet aan toegeven uit loyaliteit aan Jorge maar met de vriendschap is het gedaan.
Als Estefãnia dreigt te worden gearresteerd overweegt Jorge haar uit voorzorg te doden. Of is het ook wraak? Amadeu gruwt van het idee en brengt haar naar Spanje. Daar beleven ze de liefde. Amadeu is gretig, wil haar lijf en haar geest, reizen naar Zuid-Amerika, het is dè kans om uit zijn oude rigide leven te ontsnappen. Voor haar is het teveel. Ontgoocheld hervat Amadeu zijn artsenpraktijk tot hij sterft in zijn geliefde Rua Augusta, de mooist straat ter wereld.
De goudsmid van ideeën
Het relaas van Gregorius’ zoektocht wordt doorregen met bloemrijke 'citaten' uit het boek van Amadeu. Talloze observaties à la de overpeinzingen van Marcus Aurelius. Over het menselijk handelen, het nut van tegenslag, het verschil tussen hoe je bent en hoe anderen je zien, over woede, het gevaar van kitsch etc. Het meest uitdrukkelijk is Amadeu over zijn gehechtheid aan de esthetiek van kerken, rituelen, orgelmuziek en bidden en zijn haat tegen dictaturr en de (jezuïtische) leer van Christelijke onderdanigheid en het vereiste opgeven van eigen individualiteit aan een jaloerse, voyeuristische God.
Persoonlijk vond ik de soms psychologiserende platitudes wel wat veel van het goede ook al omdat ze de vaart uit het toch al wijdlopige verhaal halen.
De Portugese context
Het wat onderbelichte Portugal krijgt volop aandacht.In het bijzonder de geschiedenis van Salazar’s semi-fascistische Estado Nuovo, de jeugddienstplicht, de geheime politie PIDE, de strafgevangenis Tarrafal en de moord op Humberto Delgado in 1958. Tevens is er een lofzang op de schoonheid van Lissabon en Coïmbra , de literatuur van Fernando Pessoa en de heldenmoed van de vroege Portugese zeevaarders op de gevaarlijke Mar tenebroso.
|
 |
| Omslag idem als filmaffiche. Onderstaand originele Duitse versie." |
 |
|
