Boekpraat.nl
Henk Hagenberg - mijn beste boeken, samengevat
 

Philipp Meyer

Roest (American Rust)
© 2009 De Bezige Bij
392 pagina’s  (samengevat december 2009)

 

 Philipp Meyer, 1974 Baltimore

Mon Valley, Pennsylvania

Het boek speelt anno nu in Buell, een dorp dat model staat voor talloze plaatsjes in de - met Seraign en de Borinage vergelijkbare - mijnbouw en staalstreek van de Mon(-ongahela) Valley van Pennsylvania, ongeveer 60 km van Pittsburgh. Een eeuw lang klopte hier het hart van de zware industrie. Veel Poolse, Servische, Ierse en Zweedse arbeiders, gelovig maar toch sterk antiautoritair. Lieve dorpjes met orthodoxe kerken bekroond met uivormige koepels zoals bekend van de film The Deerhunter.
De neergang begon in de jaren tachtig: staalfabrieken werden gesloten, hoogovens ontmanteld, toeleverende bedrijven verdwenen. Het roestige, gesloten hek werd de icoon van de Rust Belt. Over de oorzaken verschillen de meningen: concurrentie uit lage lonen landen, verouderde technologie, korte termijn winstbejag, geen investeringen in vernieuwing, omslag naar diensteneconomie. Waarschijnlijk van alles wat. Gevolg: hoge werkeloosheid, leegloop, stijgende criminaliteit en agressie, speed, racisme. Een uitgekleed politieapparaat dat het nooit goed kan doen.
Voorheen verdiende een staalarbeider $30.- per uur; nu betalen deeltijdbaantjes bij Wal-Mart of McDonald’s een fractie daarvan. Men voelt zich verweesd, gepasseerd, te stom voor de American Dream. Wie hersens heeft gaat weg maar velen kunnen dat niet of zijn toch gebakken aan de vertrouwde omgeving.
En die omgeving is prachtig: de rauwe bergen van de Appalachians, idyllische bossen en dalen, glooiende heuvels en diepe dalen van rode aarde. Heel veel wild.
De hier en daar ingestorte mijngangen, overwoekerde fabrieksterreinen en verwaarloosde huizen horen er bij. 

Isaac en Poe
Het verhaal scharniert om twee vrienden, Isaac English en Billy Poe.

Isaac is 20 jaar, klein en mager, met een goeie werparm, zeer intelligent maar tekortschietend in sociale contacten. Misschien Asperger. Niet in staat over ditjes en datjes te kletsen. Praat veel tegen zichzelf in de tweede persoon: ‘Let op Watson’ of ‘De kid gaat onvervaard verder’ en ‘De kid zoekt bondgenoten tussen de helden en de moordenaars ‘. De kid is een soort Superman, een God.
Isaac’s moeder heeft 5 jaar geleden zelfmoord gepleegd. Zijn wat oudere zuster Lee is kort daarna vertrokken naar Yale University en woont nu, recent getrouwd, in Connecticut. Isaac heeft al die tijd zijn door een fabrieksongeluk gehandicapte vader verzorgd maar heeft het daar helemaal mee gehad. Hij heeft zojuist $ 4000.- gestolen van ‘de kleine Hitler’ zoals hij z’n oude heer betiteld en gaat langs bij zijn vriend Billy, op weg naar een nieuw leven, misschien in Californië.

Billy Poe, 21 jaar, groot en massief, een bink, beschermheer van Isaac, zou als footballplayer naar een collegeteam gaan. Niet gedaan, wetend dat hij geen ster zou worden maar ook uit onvolwassenheid. Hij woont bij zijn moeder Grace in een krakkemikkige stacaravan. Poe zit in zijn proeftijd na vechtpartijen (2 gasten het ziekenhuis in gewerkt) die hij had kunnen vermijden maar toch aanging. Een branie die nooit veel uitvoert. Geen leerhoofd. Toonbeeld van een jonge, ongeschoolde macho die niet goed zijn draai kan vinden. Wat hij wèl goed gedaan heeft is met gevaar voor eigen leven Isaac redden toen die net als zijn moeder zelfmoord wilde plegen in het ijskoude water van de bevroren Mon rivier. Daarmee begon hun hechte vriendschap. 

De onbedoelde moord
Poe wil niet mee op avontuur maar loopt wel een eind op met Isaac. Het is koud en het gaat regenen. Ze schuilen in een verlaten fabriekshal. Poe heeft rothumeur. Net als ze een beetje gesetteld zijn claimen drie zwervers hun plek. Isaac kiest eieren voor zijn geld maar Poe blijft zitten, uitdagend. Buiten hoort Isaac geschreeuw. Snel verbergt hij zijn rugzak, vindt een zware lagerkogel en glipt ongezien weer naar binnen. Een van de zwervers heeft mes op de keel van Poe en een andere hand in zijn kruis. De tweede zwerver ligt op de

Rustbelt, Pennsylvania

grond. De derde, een lange Zweed komt dreigend op Poe af maar Isaac doodt hem (als een Bijbelse David) met de werpkogel. Verbrijzeld gezicht. De vrienden vluchten, Poe’s jack blijft achter, evenals rugzak van Isaac. Ze bellen de politie niet. Morgen nader beraad. 

Isaac gevlucht, Poe gearresteerd
De volgende dag herkent Bud Harris, de politiechef, meteen Poe’s jack. Hij verbergt het omdat hij Poe wil beschermen zoals hij al eerder deed bij diens knokpartijen. Hij kent de jongen van kindsbeen af. Poe heeft een vaag verhaal. Harris realiseert zich  er een kritisch moment aankomt, dat Poe nu echt naar de verdommenis kan gaan. Hij brengt Poe naar huis met de boodschap nog eens heel goed na te denken over zijn verklaring. Maar dat is een dilemma. Billy vindt zichzelf verantwoordelijk maar feitelijk is Isaac de dader. Isaac verlinken wil hij onder geen beding, daarmee zou hij het enige goede van zijn leven verpesten.
Isaac vlucht inmiddels, te voet door de Mon Valley, op weg naar de plek waar hij als een hobo op een vrachttrein naar het Westen kan springen. Hij denkt dat het met Billy wel goed zal komen, die heeft immers niks gedaan.
Maar Poe blijft bokkig zwijgen. Chief Harris probeert hem op alle mogelijke manieren te helpen en de waarheid boven tafel te krijgen maar op gegeven moment houdt het op: Billy wordt op beschuldiging van moord overgebracht naar een strenge State Prison. 

Lee, Henry, Grace, Virgil en Bud Harris.
De moord raakt iedereen.
Lee, de zus van Isaac, heeft, vrijend in de auto met haar vroegere dorpsvriendje Poe, gehoord hoe de vork echt aan de steel zit. Ze voelt zich schuldig Isaac in de steek gelaten te hebben. Ze overreedt haar tegenstribbelende vader Henry om voor Isaac een advocaat in de arm te nemen.
Henry English beseft eindelijk hoe hij Isaac hij heeft gebruikt en gemanipuleerd vanuit zijn rolstoel waar hij in zit sinds zijn ongeluk bij Penn Steel. Een ongeluk veroorzaakt door tekortschietend maar nooit bestraft, onderhoud.

Grace, de moeder van Poe, 41 jaar, vroeger een mooie meid, heeft nu zwaar reumatische handen en werkt als naaister voor $9.50 per uur. Uitzichtloos. Meteen na high school moest ze van haar vader gaan werken in de fabriek. Studeren was er niet bij. Ze trouwde al snel met Virgil, wat moet je anders in Buell? Virgil bleek een lege

 Market Street, Brownsville, PA © 2009 Dory Adams

huls, altijd weg, rotzooien met meiden en verdachte klusjes. Een uitvreter met smoesjes om geen werk te hoeven zoeken. Grace had 5 jaar geleden via Bud Harris kans op een vaste baan in Philadelphia maar Billy deed het toen net zo goed met football en ze hing ook nog aan Virgil. Daarna zat ze klem in Buell. Heeft Billy daarvoor de prijs moeten betalen?

Bud Harris (54) ex- marine, al 10 jaar in functie, is een evenwichtig mens met begrip en compassie voor anderen. Hij kent Grace sinds Billy 5 was en hij heeft hem altijd  een hand boven het hoofd gehouden. Het dorp weet dat. Ook dat Bud af en toe met Grace naar bed gaat. Hij wordt hij gewaarschuwd het niet te gek te maken. Ontevreden burgers willen bloed zien en verdenken Bud er van Poe weer te willen ‘matsen’. Instinctief heeft hij Poe’s jack verborgen, nu verder? Grace zal niet over een executie van Billy heenkomen en dus besluit Bud tot actie en de enige getuige, de zwerver, uit te schakelen. 

Isaac terug, Poe in de gevangenis
Als Isaac ligt te slapen in een verlaten werkplaats wordt hij door een aantal jonge jongens, die op zwervers jagen, per abuis in elkaar geslagen. De dag daarna berooft een hobo hem van al zijn geld. Het is koud, hij heeft honger, de wereld is hard. Bij Wal-Mart jat hij een jas. Van een truckdriver krijgt een paar dollar. De kid gaat terug om zich aan te geven.
Poe vergaat het niet beter. De State Prison is een hel op aarde, vol geharde criminelen met twee, drie maal levenslang en niets te verliezen. Het recht van de sterkste, macho, geweld, moord, corruptie, white power, strikte rassenscheiding. De rauwe ontgroening van Billy is een aanklacht tegen de botte Amerikaanse cultuur van tough on crime, zoals eerder in Tom Wolfe’s  ‘A man in full’  
Als Isaac zich meldt bij Bud Harris is het niet meer nodig. De enige getuige is doodgeschoten. Er is dus geen bewijs meer tegen Poe. Isaac kan beter naar Lee gaan. En Grace naar haar broer in Texas. Kan Bud het stil houden? De jongens waren het waard. 

Kortom
Fantastisch debuut. Compacte roman opgebouwd uit veel korte stukjes vaak in de vorm van monologues intérieur (stream-of-conciousness narrative) zodat je een scherp beeld krijgt wat die mensen beweegt en het verhaal belicht wordt van verschillende kanten. In de stijl van John Steinbeck, somber over Amerika waar, naar het lijkt, niets meer gemaakt wordt. Maar vol mededogen voor de losers. Uiteindelijk ook een optimistische noot in de persoon van Bud Harris die als ‘mensch’ zich opoffert om het goede te bereiken.

 

Zie ook http://www.philippmeyer.net/ en philippmeyer wikipedia


USA en Nederlandse editie

Andere USA editie